به گزارش بامداد زاگرس آنلاین و به نقل از اپک تایمز فارسی:حدود ۳۰ درصد جمعیت جهان تحت تأثیر فقر آهن قرار دارند که آن را به شایع‌ترین و یکی از خطرناک‌ترین کمبود غذایی در جهان تبدیل کرده است.
فقر آهن طیف وسیعی از عوارض را دربرمی‌گیرد که از اختلال در رشد مغزی کودکان تا افزایش خطر زوال عقل در بزرگسالان و اختلال عملکرد شناختی و از کار افتادگی سیستم ایمنی در همه گروه‌ها را شامل می‌شود.
از کودکان و زنان باردار به‌طور مرتب آزمایش کم‌خونی (کمبود گلبول‌های خون) گرفته می‌شود، اما پزشکان معمولاً فقر آهن بزرگسالان را بررسی نمی‌کنند. به‌علاوه، ممکن است این وضعیت در ابتدا آن‌قدر خفیف باشد که ماه‌ها و یا حتی سال‌ها مخفی بماند.
اهمیت آهن
بسیاری می‌دانند که فقر آهن باعث کم‌خونی می‌شود.
آهن برای ساخت پروتئینی به نام هموگلوبین لازم است که باعث قرمزی گلبول‌های قرمز می‌شود و اکسیژن را به سرتاسر بدن منتقل می‌کند.
اما کارکردش بیشتر از این‌ها است:
۱– بیماری‌های تحلیل‌برنده اعصاب
برای تولید انرژی به آهن نیاز است.
تقریباً داخل همه سلول‌ها، «نیروگاه‌های» میتوکندری وظیفه تولید انرژی برای همه عملکردهای بدن از اسکات زدن با وزنه ۱۲۰ کیلویی گرفته تا فکر کردن را بر عهده دارند. این انرژی سلولی آدنوزین تری‌فسفات یا اِی‌تی‌پی نام دارد.
آهن ماده اولیه ای‌تی‌پی را تشکیل می‌دهد و نبود آن تولید ای‌تی‌پی را مختل می‌کند که می‌تواند منجر به بیماری‌های تحلیل‌برنده اعصاب شود.
بیماری پارکینسون
آهن پایین می‌تواند باعث کاهش تولید انرژی در نورون‌ها شود. این کمبود انرژی می‌تواند باعث اختلال عملکردی و در نهایت، مرگ نورون‌های تولیدکننده دوپامین شود که به طور بالقوه پیشرفت بیماری پارکینسون را تشدید می‌کند.
بر اساس نتایج یک مطالعه، آهن پایین با میزان وخامت بیماری در بیماران پارکینسون در ارتباط است. مطالعه‌ای دیگر نیز نشان می‌دهد که کم‌خونی جوانی با ابتلا به بیماری کم‌خونی در آینده مرتبط است.
زوال عقل
دکتر مت آنگوو، متخصص طب طبیعی، در مصاحبه با اپک‌تایمز گفت: «آهن برای رشد و عملکرد صحیح مغز ضروری است.»
بر اساس نتایج مطالعه‌ای در سال ۲۰۲۰ بر روی بیش از ۲۶۰۰۰ شرکت‌کننده، کم‌خونی یکی از عوامل خطر زوال عقل محسوب می‌شود. بر اساس این تحقیقات، مکمل آهن خطر زوال عقل را در بیماران کم‌خون دچار فقر آهن کاهش می‌دهد. مطالعه دیگری در سال ۲۰۲۳ نیز تأیید کرد که فقر آهن با سطح بالاتر خطر زوال عقل در زنان در ارتباط است.
دکتر آنگوو می‌گوید: «این یافته‌ها دور از انتظار نیستند، زیرا می‌دانیم آهن نقش مهمی در تولید انتقال‌دهنده‌های عصبی و حفظ غلاف عصبی (میلین) بازی می‌کند.»
غلاف‌های عصبی لایه‌هایی از پروتئین و چربی هستند که از اعصاب مغز و نخاع محافظت می‌کنند. آسیب به این غلاف‌های عصبی عمدتاً باعث ام‌اس می‌شود. مطالعه‌ای در نشریه تحقیقات بالینی نشان می‌دهد که آهن قادر به ترمیم آسیب به غلاف‌های عصبی است.
۲– خستگی مزمن
بر اساس مطالعه‌ای در سال ۲۰۲۰ در نشریه اروپایی تغذیه بالینی بر روی ۲۲۴ بیمار بین ۶۵ تا ۹۵ سال که در بیمارستان بستری شده بودند، خستگی و کمبود آهن با هم در ارتباط هستند. علاوه بر آن، بر اساس این گزارش ۱۱ درصد اعضای جامعه و بیش از ۵۰ درصد کسانی که در خانه‌های سالمندان و بیمارستان‌ها بستری هستند، از فقر آهن رنج می‌برند.
از آن‌جا که برای انتقال اکسیژن به آهن نیاز است، کم‌خونی ناشی از فقر آهن باعث خستگی و عملکرد پایین عضلات می شود. حتی فقرآهن بدون کم‌خونی نیز می‌تواند باعث خستگی شدید شود که نشان‌دهنده نقش حیاتی آهن است.
۳- تحلیل سیستم ایمنی
با توجه به نقش حیاتی آهن در سیستم گردش خون و سیستم عصبی، تحقیقات نشان می‌دهند که آهن به حفظ قوت سیستم ایمنی کمک می‌کند.
آهن به واکنش‌های ایمنی ذاتی و سازگارشده بدن در برابر مهاجمان خارجی کمک می‌کند. به عنوان مثال، کمبود آهن با عوارض شدیدتر کووید۱۹ در ارتباط است.
معلوم شد میزان آهن و پروتئین فریتین که وظیفه ذخیره آهن را بر عهده دارد در خون افراد مبتلا به کووید۱۹ کمتر از افراد سالم و محدوده طبیعی است. آهن و فریتین خون این بیماران حتی تا دو ماه بعد از ابتلا به کووید۱۹ نیز پایین بود.
دکتر آنگوو می‌گوید: «فریتین یکی از واکنش‌دهنده‌های وضعیت بحرانی است. فریتین بالا نشانه‌دهنده التهاب است.» در حین التهاب، بدن «آهن را از گردش خون خارج می‌کند که بتواند آن را در فریتین پنهان کند تا ویروس‌ها نتوانند از آن استفاده کنند.»
چه کسانی بیشتر درمعرض فقر آهن قرار دارند؟
در صورتی‌که آهن کافی در رژیم غذایی افراد وجود نداشته باشد، همه امکان ابتلا به فقر آهن را دارند. با این وجود، سه گروه کودکان، زنان و سالمندان بیشتر در معرض آن قرار می‌گیرند.
کودکان
طبق تحقیقات، رشد سریع کودکان باعث کمبود آهن می‌شود که رشد شناختی، حرکتی، اجتماعی‌عاطفی و عصبی‌فیزیولوژیکی آنان را در کوتاه‌مدت و درازمدت با اختلال مواجه می‌کند. به‌علاوه، قابلیت آسیب دائمی به رشد مغز را دارد.
زنان
زنان نیز در سنین قاعدگی در معرض خطر بالایی هستند زیرا به‌خاطر خون‌ریزی ماهانه آهن بدنشان را از دست می‌دهند. مطالعه‌ای روی ۲۳۶ زن در سنین قاعدگی نشان داد ۲۷ درصدشان دچار کم‌خونی و ۶۰ درصدشان دچار فقرآهن بودند.
آنگوو می‌گوید فقر آهن در زنانی که فعالیت بدنی بالایی دارند، شایع است. او والیبالیست ۱۷ ساله‌ای را مثال می‌زند که بازویش در اواسط بازی بی‌حس شد. پزشکان شک کردند که به بیماری‌های خودایمنی مبتلا باشد، اما فریتین خونش تنها ۲ نانوگرم در میلی‌لیتر بود که بسیار کمتر از حد مطلوب ۴۰ تا ۳۰۰ نانوگرم در میلی‌لیتر است.
دکتر آنگوو افزود: «برایش مصرف آهن تجویز کردیم و هفته بعد در مسابقات کشوری بازی کرد.» تعداد گلبول‌های خونش طبیعی بود، به همین خاطر پزشکان به فقر آهن مشکوک نشده بودند. دکتر می‌گوید: «اگر فریتین خونش را بررسی نمی‌کردیم و آهن بدنش را بالا نمی‌بردیم، به احتمال زیاد مجبور بود از این متخصص نزد آن متخصص برود و در نهایت به او گفته می‌شد بیماری روانی دارد. گاه نیاز بیمار اغلب آن‌قدر ساده است که پزشکان خبره را نیز گیج می‌کند.»
زنان باردار نیز در معرض خطر بسیار بالاتر هستند. به دلیل افزایش حجم خون، نیازهای رشد جنین، تشکیل جفت و رشد بافت‌های مربوط به فرزندآوری، فقر آهن در بین زنان باردار شایع است.
چگونه می‌توان به فقر آهن خاموش پی برد؟
دکتر آنگوو می‌گوید این عارضه می‌تواند طیف وسیعی از عوارض، از کم‌تحملی گرفته تا سردرد را شامل شود. از این رو، اغلب پنهان می‌ماند.
شایع‌ترین علامت خستگی است، اما می‌تواند علائم دیگری هم داشته باشد که عبارت هستند از:
– رنگ‌پریدگی: پوست به طور غیرمعمول رنگ‌پریده یا خسته به نظر می‌رسد.
– ضعف: قدرت و استقامت بدنی فرد می‌تواند کاهش یابد.
– تنگی نفس: ممکن است فرد در حین فعالیت بدنی نفس کم بیاورد.
– سردرد: سردردهای مداوم یا مکرر شایع هستند.
– سرگیجه: ممکن است فرد احساس منگی یا سرگیجه کند.
– یخ کردن دست و پا: ممکن است دست و پاهای فرد به طور غیرعادی یخ کنند.
– ناخن‌های شکننده: ناخن‌ها نازک و مستعد شکستن می‌شوند.
– هرزه‌خواری (هوس خوردن مواد غیرغذایی): ممکن است فرد تمایلی غیرعادی به خوردن اقلامی مانند یخ و خاک پیدا کند.
– سندرم پاهای بی‌قرار: احساس ناخوشایند در پاها که هنگام استراحت یا خواب شایع است.
– کم‌تحملی: ممکن است فرد به راحتی عصبی و آزرده شود.
– ضعف تمرکز: ممکن است فرد در تمرکز دچار مشکل شود.
دکتر آنگوو این آزمایش‌ها را برای بررسی فقر آهن توصیه می‌کند:
– فریتین.
– آهن سرم.
– ظرفیت کل اتصال آهن (TIBC).
– اشباع آهن.
– شمارش کامل خون (CBC).
چگونه می‌توان میزان آهن خون را بهینه کرد؟
دو نوع آهن در رژیم غذایی وجود دارد: آهن هِم در فرآورده‌های حیوانی مانند گوشت قرمز، غذاهای دریایی و مرغ، و آهن غیرهم در فرآورده‌های گیاهی مانند لوبیا، سبزیجات و غلات غنی‌شده.
لورا کافمن متخصص تغذیه در گفت‌وگو با اپک‌تایمز گفت: «جذب آهن هِم موجود در فرآورده‌های حیوانی بهتر است. با این وجود با مصرف منابع ویتامین سی مانند مرکبات، توت فرنگی، کیوی یا فلفل دلمه‌‌ای می‌توان جذب آهن غیرهم را نیز افزایش داد.»
معمولاً استفاده از مکمل آهن در دوران بارداری و برای درمان فقر آهن (فریتین کمتر از ۲۵ نانوگرم در میلی‌لیتر) توصیه می‌شود، اما می‌تواند مشکلات گوارشی مانند دل‌درد و یبوست به همراه داشته باشد. دکتر آنگوو برای پرهیز از این عوارض، استفاده از مکمل‌های آهن هیدرولیزشده دارای پوشش پروتئینی را پیشنهاد می‌کند.
استفاده ار مواد غنی از آهن هم مفید است.
نظرتان را درباره این مطلب بنویسید !
ارسال دیدگاه