مکتب شیراز، میوه خلاقیت و آفرینش

 بامداد زاگرس آنلاین - فاطمه رضایی : در تقویم ایرانی ۱۵ اردیبهشت ماه هر سال به نام روز شیراز و از ۱۵ تا ۲۱ اردیبهشت ماه هفته شیراز نامیده می‌شود.

شیراز یکی از شهرهای بزرگ، مرکز استان فارس و پنجمین شهر بزرگ و پرجمعیت ایران است این شهر تاریخی و تماشایی علاوه بر جاذبه‌های فرهنگی و تاریخی و ادبی، دارای طبیعت بسیار زیبایی است. شیراز در کتاب‌ها و اسناد تاریخی، با نام‌های مختلفی نظیر: «تیرازیس»، «شیرازیس» و «شیراز» به ثبت رسیده است.

اولین اشاره به نام شیراز، بر روی لوح‌های گلی ایلامی به ۲۰۰۰ سال پیش از میلاد، بازمی‌گردد که در ژوئن ۱۹۷۰ در هنگام کندن زمین برای ساخت کوره آجرپزی، در گوشه جنوب غربی شهر یافت شده است. لوح‌های نوشته شده در ایلام قدیم به شهری به نام تیرازیس اشاره دارد. با توجه به فونتیک چنین برداشت می‌شود: تیراسیس یا سیراسیس، این اسم از نام سیراجیس در فارسی قدیم، گرفته شده است که بر اثر تغییر منظم صداها در زبان فارسی مدرن به شیراز تغییر نام داده است.

---

چرا ۱۵ اردیبهشت روز شیراز است

اوج شکوفایی طبیعت شیراز در ماه اردیبهشت است، شیراز در اردیبهشت سرسبز و تماشایی است و عطر بهار نارنج در باغ‌ها و خیابان‌های این شهر باعث شده بسیاری از افراد بگویند اردیبهشت در شیراز معنی می‌شود و اردیبهشت را ماه شیراز بدانند.

چگونه روز شیراز نام‌گذاری شد

ماجرای ثبت ۱۵ اردیبهشت به نام «روز شیراز» چند سال پیش برمی‌گردد، در آغاز دهه ۸۰ شمسی شورای شهر آن هنگام، پیشنهاد نام‌گذاری روزی را به نام شیراز در تقویم ملی ایران ارائه کرد و این پیشنهاد به تأیید مجلس رسید و روز ۱۵ اردیبهشت ماه با نام شیراز ثبت شد؛ این نخستین بار بود که یکی از شهرهای ایران به‌صورت رسمی برای خود صاحب روز شد.

جاذبه‌های شهر شیراز

شیراز شهری برای تماشای تاریخ است، جایی با طبیعت دل‌انگیز که مدت‌ها الهام‌بخش شاعران بوده و برخی از مناطق آن عبارت‌اند از:

---

مجموعه تخت جمشید و نقش رستم ،پاسارگاد و آرامگاه کورش بزرگ ، دروازه قرآن ،آرامگاه حافظ ،آرامگاه سعدی  ، مجموعه  زندیه ،مسجد نصیر الملک و آرامگاه خواجوی کرمانی

باغ ارم

باغ عفیف آباد

باغ دلگشا

باغ جهان‌نما

نارنجستان قوام

بازار وکیل و سرای مشیر

ارگ کریم‌خان

هفت تن

باغ جنت

چهل‌تنان

گهواره دید یا گهواره دیو

چاه مرتاض علی.

آرامگاه بابا کوهی

باغ ملی

باغ نظر

مسجد وکیل

آرامگاه شاه‌چراغ

پل شاه میر حمزه

آرامگاه شاه میر حمزه

آستانه

دریاچه مهارلو

آرامگاه دختر اتابک آبش خاتون

آرامگاه سیبویه

قلعه فهندژ

آرامگاه بی‌بی دختران

پارک فروزان

پارک حاشیه‌ای چمران

موزه پارس

موزه نارنجستان قوام

موزه نظامی، عفیف آباد

موزه هفت تنان

موزه شاه چراغ

موزه تاریخ طبیعی

موزه قاجار

موزه آب

بازار وکیل

حمام وکیل

قصر ابونصر

ارگ کریم خان

روز شیراز، یادمان همیشگی فرهنگ، هنر و مدارا

شیراز را به اردیبهشت و اردیبهشت را به شیراز می‌شناسند؛ این تنها درهم‌تنیدگی دو مفهوم نیست، بلکه پیوستگی آب‌وهوایی خوش و دلگشا با پیشینه‌ای تاریخی و فرهنگی و ادبی است که خو و طبع مردمان این شهر را نیز دیگرگونه پرداخته و اوج آن، در نیمه این ماه با "روز شیراز" معنا می‌یابد.

زندگی در شیرازی که هم‌اکنون با عنوان یکی از کلان‌شهرهای ایران شناخته می‌شود، باوجود آمیختگی با مقتضیات دنیای مدرن همچنان دلنشین و گره‌خورده با تساهل، خوش‌باشی و دل‌به‌نشاطی است.نام شیراز در الواح عیلامی یافته شده در تخت‌جمشید به‌صورت‌های تیرازیس و شیرازیس نیز آمده است. جغرافیای ویژه شیراز، قرار گرفتن آن در دره‌ای که با کوه‌های زاگرس احاطه شده است در عرض شمالی ۳۸ و ۲۹ درجه و در طول شرقی تا۴۰و ۵۲ و درجه ارتفاع ۱۴۸۶متری از سطح دریا سبب‌ساز آب و هوایی خاص شده که چهار فصل متمایز را برای مردم به ارمغان می‌آورد و حاصل آن اعتدال در طبع نیز هست؛ به قول حافظ: "شیراز و آب رکنی و این باد خوش‌نسیم / عیبش مکن که خال رخ هفت کشور است".

---

شیراز فرهنگ‌شهر و هنرشهر ایران در دوران‌های مختلف تاریخی بوده است و چه پیش از اسلام و چه پس از آن، محلی برای پرورش شاعران، ادیبان، هنرمندان، معماران و آفرینندگان به شمار می‌رفته است.می‌گویند در زمان عضدالدوله دیلمی کتابخانه بسیار مهمی در این شهر ساخته بودند که همچون کتابخانه‌های فعلی کشورهای بزرگ جهان از قفسه‌های متعددی برخوردار بود که هر یک از آنها دربرگیرنده کتاب‌هایی درباره یکی علوم روز بوده است و از همین رو است که این شهر را قرن‌ها دارالعلم و برج اولیا خوانده‌اند و معتقد بوده‌اند این شهر هرگز از از اولیا خالی نبوده است.

به واسطه همین علم‌ و هنردوستی، سعدی جهانگرد و شاعر و شیخ شیرازی، بیش از ۷ قرن پیش گفته است: "چه شام و چه مصر و چه بر و چه بحر / همه روستایند و شیراز شهر".در روزگارانی نیز صِرف شیرازی‌بودن اعتباری برای هنرمند به همراه داشته است؛ شاهد این گفته اعتراف همام، شاعر تبریزی است: "همام را سخن دلنشین و شیرین است / ولی چه سود که بیچاره نیست شیرازی".

مکتب شیراز، میوه خلاقیت و آفرینش

همین فرهنگ‌مداری شیرازیان است که باعث تولد "مکتب شیراز" شد؛ این شهر با پذیرایی از هنرمندان، عرفا و شاعران و کارگاه‌های هنری خانوادگی مثلا در حوزه کتابسازی و کتاب‌آرایی، ثمره‌ای جز آفرینش و خلاقیت نداشت.

 مکتب نگارگری شیراز

بسیار دیگر از این دست خوش‌درخشیدن‌های شیراز در طول تاریخ ثبت شده است که نمونه‌اش را همگان در کتاب‌های تاریخی خوانده و دیده‌ایم، مثلاً اینکه روحیه صلح‌جوی شیرازیان و تدبیر و سیاست زنانش، این شهر را از حمله خان‌ومان سوز مغول در امان داشت، آن هم در عصری که ایران یک بار به‌صورت کامل از لحاظ تمدنی ویران و باز از نو ساخته شد.مجموعه این عجایب و وقایع، سبب شد که در آغاز دهه ۸۰ شمسی، شورای شهر وقت، پیشنهاد نامگذاری روزی را به نام شیراز در تقویم ملی ایران، ارائه کند و مجلس شورای اسلامی نیز ۱۵ اردیبهشت‌ماه را با نام شیراز ثبت کرد.

شیراز، پیشتاز ثبت در تقویم

این نخستین باری بود که یکی از شهرهای ایران به‌صورت رسمی برای خود صاحب نامی شد و مردمان آن شهر و نیز دوستدارانش فرصت و بهانه‌ای یافتند که زیبایی‌ها، هنردوستی و هنرمندنوازی‌ها، علم و دانش و جغرافیا و ادب این شهر را پاس بدارند و برای آن جشن بگیرند.

در آن زمان، شاید کمتر کسی گمان می‌کرد، روز شیراز دیری بپاید و گرامی‌داشتش به آیینی فرهنگی و ادبی بدل شود یا مردم آن روز را در خاطرشان نگاه دارند؛ اما حالا می‌توان قریب به ۲۰ سال برگزاری جشنواره روز شیراز و حتی هفته شیراز را در آرشیو اخبار همه رسانه‌ها دید.

برنامه‌ها و سنت روز شیراز

وجه مشترک تمامی این برنامه‌ها در طی سال‌ها تمرکز آن‌ها بر وجهه فرهنگی و هنری شیراز با محوریت ایجاد نشاط مردمی بوده است؛ برای مثال رایگان بودن تمامی مکان های گردشگری و فرهنگی شیراز در این روز از سنت های اولیه برگزاری روز شیراز به شمار می‌رود یا اجرای جنگ‌های شبانه در مکان‌های تاریخی و گردهمایی‌های شاعرانه با محوریت شیراز، برگزاری کنسرت‌ها، استفاده از تخفیف مراکز اقامتی، راه‌اندازی نمایشگاه‌های عکاسی با عکس‌های شیراز قدیم یا نمایشگاه‌های خوشنویسی، جشن بادبادک‌ها، اجرای مسابقات شهروندمدار و رایگان بودن حمل و نقل عمومی.

کرونا روز شیراز را به فضای مجازی کشاند

امسال با آمدن میهمان بدقدمی با نام کرونا که نوروز این شهر گردشگرپذیر را به یغما برد، پای برنامه‌های روز شیراز هم به فضای مجازی باز شد؛ درواقع در تعطیلی تمامی مراکز گردشگری و هنری و تاریخی و در ممنوعیت ناگزیر تردد شهروندان و گردهمایی آنان، تنها، دو راهکار پیش‌روی برگزارکنندگان این روز بود؛ نخست آنکه اصلا چنین روزی را جشن‌ نگیرند و دیگر آنکه از ظرفیت‌های فضای مجازی بهره‌ گیرند به این امید که دیگر هموطنان در سایر نقاط ایران نیز از این برنامه‌ها مطلع شوند و در خاطرشان بماند ۱۵اردیبهشت‌ماه سال بعد، خود را به جشن شیرازی‌ها برای پاسداشت شهرشان برسانند؛ بنابراین، برنامه‌های یادشده در یک هفته و با حضور مجازی شهروندان صورت خواهد گرفت.

سازمان فرهنگی، اجتماعی و ورزشی شهرداری شیراز باعنوان نهاد اجرایی روز شیراز، اعلام کرد که برنامه‌های این روز ازطریق سایت Tva.ir و صفحات اینستاگرامی شهرداری شیراز و نیز صفحات پُرمخاطب شهر شیراز به‌صورت رایگان پخش خواهد شد.

کنسرت‌های آنلاین، برگ برنده شهرداری شیراز در برنامه‌های کرونایی

شاخص‌ترین این برنامه‌ها امسال، برگزاری کنسرت‌های آنلاین است که هر شب ساعت ۲۱ با اجرای خوانندگان مطرح  شیرازی و از طریق لایو اینستاگرامی به مخاطبان ارائه می‌شود، علی زند وکیلی، حامد فقیهی، محمد ذاکر حسین، حسن صفری، رستاک  و دیگر گروه‌های موسیقی قرار است طی یک هفته برای مردم برنامه اجرا کنند. تجربه برگزاری کنسرت های آنلاین در نوروز امسال نشان داد تا چه میزان این برنامه با استقبال مردمی مواجه خواهد شد و این، برگ برنده شهرداری شیراز در ارائه برنامه های کرونایی هفته شیراز است.ارائه نشست‌های شیرازشناخت نیز ساعت ۱۸ از سوی مرکز شیرازشناسی از طریق صفحه این مرکز خواهد شد، پخش دو فیلم با عنوان‌های "شعر شهر" و "رنگ شیراز" مستندهای کوتاهی درباره این شهر که امسال برای نخستین بار نمایش داده می‌شوند و تهیه کلیپ‌های یک تا دو دقیقه‌ای از آسمان نیز از دیگر ساخته‌های هنری برای ارائه در هفته شیراز است.

بهره‌گیری از تکنولوژی ویدیو مپینگ که در سال‌های گذشته چندین بار به مناسب‌های مختلف از سوی شهرداری شیراز ارائه شده است هم در هفته شیراز به یاری تدارک‌بینندگان برنامه‌های مجازی خواهد آمد تا نمایی دیگرگون از این شهر را در پس‌زمینه اجراهای مختلف هنرمندان به مخاطب بنمایاند.

ویدیو مپینگ ترکیبی از نور و تصویر همراه با صدا و موسیقی است؛ به‌گونه‌ای که قادر به انداختن تصاویر بر روی سطوح مختلف به صورت دقیق و با هدف مشخص باشد.

بهانه‌ای برای توقف تکرار

آخرین روز شیراز در قرن ۱۴ هجری، شاید بهانه‌ای باشد برای بستن پرونده تکرار و پیش‌بینی‌پذیری این رویداد. رویدادی که تنها متعلق به مردم یک شهر نیست، بلکه به جشن نشستن پیروزی فرهنگ و هنر است بر تلخی‌ها و دشواری‌ها و ناکامی‌های زمانه. شهری که در طول حیات چندین هزار ساله‌اش دستخوش حمله‌ها شد، فرو ریخت، افول کرد و به حضیض افتاد، از طاعون و قحطی و زلزله‌های ویرانگر جان سالم به در برد و باز از خاکستر خویش با همت و مدد از مردمانش برخاست.این شهر می‌تواند جز پایتخت فرهنگی ایران، پایتخت کتاب ایران و پایتخت هنری بودن، با نگره‌ زیست مبتنی بر صلح‌ که از خوی مردمانش برمی‌خیزد، به نمادی برای انسان‌دوستی، مهربانی با همنوع و میزبانی بدل شود؛ چنانچه در سیل فروردین‌ماه ۹۸ و نیز در بحران فعلی کرونا توانست کارنامه‌ای درخشان از خود بر جای بگذارد.

هدفگذاری سالانه، ضرورت برون‌رفت از تسلسل

اولین گام برای بیرون آمدن از دور تسلسل ۲۰ساله، هدفگذاری برای این رویداد است که جز با مشارکت برنامه‌ریزان کلان کشور و استان فارس محقق نخواهد شد. انتخاب نامی متمایز برای برگزاری این مراسم در هر سال می‌تواند به این هدفگذاری کمک کند و به آن سمت وسو بخشد؛ برای نمونه یک سال را سال هنر شیراز و سال بعد را رونق اقتصاد گردشگری نامیدن و براساس آن برنامه‌ساختن و پرداختن آن هم با مشورت با متخصصان امر، رویداد هفته شیراز را به برنامه‌ای غافلگیرانه برای شهروندان و گردشگران بدل می‌کند که سبب می‌شود گردشگران تمایل داشته باشند هر سال حتی به جای نوروز در اردیبهشت معتدل جنت‌تراز به این شهر بیایند.

تهیه راهبردی طولانی مدت با همکاری همه نهادهای مسوول در این حوزه و نیز اختصاص ردیف بودجه‌ای واقعی و کافی از ضروریات ایجاد زمینه‌ای برای بهره‌گیری تمام و کمال از ظرفیت‌هایی است که روز و هفته شیراز برای این شهر و نیز کشور فراهم می‌آورد.

جای خواهرخوانده‌ها خالی

جای مشارکت خواهرخواندگان شیراز نیز در این رویداد خالی است؛ شهرهایی از چهار گوشه جهان همچون وایمار آلمان، چونگ کینگ چین، کوالالامپور مالزی، آکادیر مراکش، پچ مجارستان، دوشنبه تاجیکستان، نیکوزیا قبرس و نانجینگ چین زمینه ایجاد امکانی طلایی و رونق‌بخش را در عرصه گردشگری فراهم می‌سازد که هیچ نام و برنامه‌ و آوازه دیگری، جز روز و هفته شیراز نمی‌تواند آن را به‌صورت همزمان ایجاد کند؛ البته اگر دعوتنامه‌ روز شیراز تنها منحصر به سفرای این کشورها نباشد و سهم رسانه‌های کشورهای خارجی و نیز مردمی که حاضرند برای جهانگردی و تجربه بودن در شهری رازآلود هزینه کنند، نادیده گرفته نشود؛ درواقع دیپلماسی سبب می‌شود که شهرهای خواهرخوانده با یکدیگر پیوند یابند؛ اما معنابخشی به این پیوند بر عهده فرهنگ و مردمان این کشورهاست.

برندسازی برای شیراز در روزش

برندسازی برای روز شیراز و ساخت و تولید نمادهایی که شهروندان در این روز بتوانند شخصا با آن‌ها علاقه خود را به شهرشان نشان دهند؛‌ همچون لباس فرمی با طرح‌های "من شیراز را دوست دارم" یا "من شهرم را دوست دارم" یا "روز شیراز" که برای گردشگران نیز جذابیت دارد، از دیگر برنامه‌هایی است که تاکنون محقق نشده و البته نیاز به برنامه‌ریزی خاصی هم ندارد.

 المان شیراز مقابل ارگ کریمخان زند

برگزاری جشنواره‌های غذا با توجه به تنوع و جذابیت خوراکی‌ها در شهر شیراز و تبلیغ برای شناخت این صنعت پرطرفدار هم از دیگر امکان‌هایی است که روز شیراز می‌تواند به ارمغان‌آورد. کمتر کسی است که نخواهد طعم اصیل فالوده شیرازی یا کلم‌پلو پخته شده با سبزی‌های خاص شیرازیان را نچشد یا بر سر سفره افطار خود، طعم دلنشین ترحلوا را تجربه نکند.

به‌هر روی، شیراز و اردیبهشتش، درهم بافته با نام مفاخر از سعدی در اولین روزش تا صدرالمتالهین در واپسین روزش، نگاهی به بلندای نام آنان می‌طلبد تا وضع بی‌مثال آن به چشم جهانیان چنان که باید بیاید؛ چشم به راه آن روز، خداوندا نگه ‌دار از زوالش.

منابع/: خبرگزاری های ایرنا و ایمنا