کشور پهناور ایران از اقوام مختلفی تشکیل شده که هرکدام به شیوه مرسوم شهر و دیار خود برای شهادت سالار شهیدان و یاران باوفای ایشان به سوگواری می‌پردازند. خوزستان یکی از استان‌های جنوبی ایران است که به علت وجود قومیت‌ها و فرهنگ‌های گوناگون، نحوه عزاداری‌های متنوع و متفاوتی دارد.
مجتبی گهستونی فعال فرهنگی و گردشگری اهواز می‌گوید: یکی از قدیمی‌ترین آئین‌های عزاداری در ایام دهه محرم علم گردانی است که در شهرهای شوشتر و دزفول برگزار می‌شود، این نخل‌ها که نوعی سازه چوبی با قدمت بسیار بالا است، در تمام طول سال نگهداری می‌شود تا در ایام دهه محرم مورد استفاده قرار گیرد. در شوشتر بازیگران و شبیه خوانان با امکانات ابتدایی در آئینی سه روزه به عزاداری پرشور برای امام حسین(ع) می‌پردازند که در نوع خود بی‌نظیر است. آئین سه سنگ در بهبهان از زمان افشاریه برگزار می‌شود که ترکیبی از نوحه سرایی، سینه زنی، زنجیر زنی و تعزیه خوانی است. آئین عزاداری سینه زنی سه سنگ به صورت سه ضرب است که بخشی از آن ایستاده و بخشی دیگر نشسته برگزار می‌شود؛ ضرب‌آهنگ خاص این نوع عزاداری سبب تمایز آن از دیگر آئین‌ها شده است.
وی می‌افزاید: مشعل‌گردانی یکی از آئین‌های بهبهان است که در آن با روشن کردن نور به صورت نمادین به جنگ با ظلمت و تاریکی می‌روند؛ این آئین به شیوه مشابهی در شوشتر هم اجرا می‌شود همچنین "شیدونه" نام دیگر آئینی است که در این ایام اجرا می‌شود. شیدونه نام یک اتاقک چوبی است که فضای آن تداعی کننده مصیبت‌های وارده در ایام دهه محرم است، عزادارانی که دارای فرزند کوچک هستند فرزندان خود را در این شیدونه قرار می‌دهند و حتی افرادی که قرار است به زودی صاحب فرزند شوند با حضور در کنار شیدونه نیت کرده و نام‌هایی مانند علی‌اکبر، علی‌اصغر و زینب را برای فرزند خود انتخاب می‌کنند.
این فعال فرهنگی و گردشگری ادامه می‌دهد: مردم نذرهایی مانند روغن، کنجد، خرما و نان را در این اتاقک‌های چوبی قرار می‌دهند و سپس بین عزاداران تقسیم می‌کنند، این نوع عزاداری در شهرهای شوشتر، دزفول و رامهرمز پررنگ‌تر است. چوب بازی در دزفول نیز یک میراث معنوی قابل توجه است. در این آئین که مخصوص مردان است صحنه جنگ به وسیله زره، طبل، دهل و سرنا شبیه سازی می‌شود و دو گروه به صورت نمادین به جنگ با یکدیگر می‌پردازند.
گهستونی خاطر نشان می‌کند: در شهرهای جنوبی به ویژه ماهشهر مراسم سینی حضرت قاسم در روز هشتم محرم برگزار می‌شود که در آن روز عزاداران با نصب علم و روشن کردن فانوس به عزاداری می‌پردازند. در این روز مردم نذورات خود را در سینی قرار می‌دهند و آن را در محلات مرکزی شهر می‌گردانند و نوحه سرایی و سینه‌زنی می‌کنند همچنین نوعی از نوحه خوانی که به نوحه خوانی بندری معروف است در نقاط جنوبی و جنوب غرب خوزستان رواج دارد در این نوع عزاداری افراد با سبک خاصی با استفاده از دمام و سنج مراسم را برگزار می‌کنند. در خوزستان تعزیه‌های بسیاری برگزار می‌شود، اما در شهرهای شوش، شوشتر و دزفول قدمت بسیاری دارد. شوش و شوشتر به دلیل قدمت زیاد شهرها و وجود آثار باستانی بسیار در ایام دهه محرم پذیرای گردشگران بسیاری است. برپایی تکیه‌ها و هیأت‌های عزاداری و توزیع نذورات در نقاط مختلف خوزستان از ملاثانی تا خرمشهر و مرزهای منتهی به عراق به ویژه در ایام اربعین از دیگر آئین‌ها عزاداری در خوزستان است که گردشگران درون و برون استانی را به خود جذب کرده است.
وی در ادامه می‌گوید: شهرهای خرمشهر، آبادان، دزفول، شوشتر و بهبهان در ایام دهه محرم به دلیل اجرای آئین‌های خاص پذیرای گردشگران هستند. مشاهده آئین‌های عاشورایی در شهرهای مختلف یادآور فرهنگ غنی آنها است، مردم با قومیت‌ها و گویش‌های مختلف تلاش می‌کنند تا این آئین‌ها به شکل مطلوبی اجرا شود.
این فعال فرهنگی و گردشگری اضافه می‌کند: در کنار مسافران داخلی، گردشگران خارجی نیز برای حضور در این آئین‌های خاص اشتیاق دارند. در ایام دهه محرم که امکان بازدید از آثار باستانی شهرها وجود ندارد گردشگران خارجی با هدایت راهنمایان تورهای گردشگری از این آئین‌های مذهبی دیدن می‌کنند. برخی راهنمایان گردشگری به صورت تخصصی در حوزه آئین‌های عزاداری دهه محرم فعالیت می‌کنند که تأثیر بسیاری در ثبت و ضبط این آئین‌ها دارد. مسیرهای گردشگری عزاداری باید به صورت نقشه راه تدوین شود همچنین جای خالی کتاب جامع عکس عاشورایی در خوزستان خالی است. از متولیان هیأت‌های بزرگ و خاص تقاضا می‌شود در کنار عزاداران، جایگاه ویژه‌ای برای گردشگران در نظر گرفته شود.
افسانه حسین‌وند، فعال فرهنگی می‌گوید: در میان اقوام خوزستانی، قوم عرب با برپایی سیاه چادرها و موکب‌های خود در ماه محرم عزاداری می‌کنند و جوانان عرب با سینه زنی به سبک «چلاب» و مداحی عربی در حسینیه‌ها و تکیه‌ها ارادت خود به امام حسین(ع) را نشان می‌دهند.
وی با اشاره به انواع نحوه عزاداری در خوزستان می‌افزاید: زنان عرب با بستن شیله های مشکی و پوشیدن ثوب های عربی با دعوت «ملایه» یا زنان مرثیه سرا به روضه خوانی و سینه زنی می‌پردازند. شیوه‌های گوناگونی در آئین سینه‌زنی‌ها دیده می‌شود که مرسوم ترین آن زنان دست‌ها را بر پای شأن می‌کوبند. زنان عرب با ریتم‌های گوناگونی که ملایه می‌خواند و با سردادن «احو، احو» ملایه را همراهی می‌کنند و به صورت ضربدری دست‌ها را بر سینه می‌کوبند که به آن «رشگ» می‌گویند و سپس در انتها عباها را به کمر می‌بندند و «یزله» می‌کنند.
نظرتان را درباره این مطلب بنویسید !
ارسال دیدگاه