به گزارش بامداد زاگرس آنلاین : حسن رضایی فعال اجتماعی در یادداشتی به موضوع نخبگان فرهنگی و مسیر تحول پرداخته است : نخبگان فرهنگی نقشی مهم در شکل‌گیری و جهت‌دهی تحولات اجتماعی و سیاسی دارند. آنان با تکیه بر قدرت نرم، از طریق تولید معنا، آگاهی‌بخشی و نقد ساختارها، زمینه‌ساز دگرگونی‌های اجتماعی و سیاسی می‌شوند.
در دنیای امروز، نقش نخبگان فرهنگی در ایجاد قدرت نرم، اهمیتی دوچندان یافته است. جوامعی که نخبگان فرهنگیِ آزاد و مستقل پرورش می‌دهند، از نفوذ فرهنگی بیشتری در سطح جهانی برخوردار هستند.
نخبگان فرهنگی از طریق ابزارهایی چون ادبیات، هنر، رسانه و آموزش بر جامعه اثر می‌گذارند و ذهن و احساس جمعی را دگرگون می‌سازند. در انقلاب فرانسه، فیلسوفان با نقد نظام‌های سلطنتی، پایه‌های فکری انقلاب را فراهم کردند. در فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی، روشنفکران و نویسندگان منتقد با بازخوانی ارزش‌های انسانی، مشروعیت نظام سیاسی را به چالش کشیدند. در جنبش‌های حقوق مدنی آمریکا، هنرمندان و نویسندگان با آثار خود به شکل‌گیری وجدان جمعی و مقاومت مدنی یاری رساندند.
وجه مشترک همه این نمونه‌ها آن است که نخبگان فرهنگی از طریق قدرت نرم، و نه ابزارهای سخت، مسیر تحولات را فراهم کرده اند.
در ایران نیز، نخبگان فرهنگی همواره از ارکان اساسی شکل‌گیری جنبش‌های فکری و اجتماعی بوده‌اند؛ از جنبش مشروطه گرفته تا تحولات فکری دهه‌های اخیر. انقلاب مشروطه را می‌توان نقطه عطفی در تاریخ ایران دانست که در آن، نخبگان فرهنگی نقش محوری ایفا کردند. آنان مفاهیمی چون قانون و عدالت را وارد گفتمان سیاسی ایران کردند و از طریق نوشته‌ها، نمایشنامه‌ها و روزنامه‌ها، افکار عمومی را نسبت به ضرورت تغییر نظام استبدادی آگاه ساختند. این نخبگان با ترویج آموزش و گسترش آگاهی، زمینه‌های فرهنگی لازم را برای تغییر فراهم آوردند. در واقع، پیش از آن‌که سیاست‌مداران به میدان آیند، نخبگان فرهنگی با تولید اندیشه، مسیر تحول را گشودند.
در جوامعی که نخبگان فرهنگی با محدودیت‌ها و تعصبات نهادهای مختلف مواجه‌اند، خلاقیت و نوآوری بخوبی شکل نمی‌گیرد. عدم استقلال نهادهای فرهنگی، حمایت‌های گزینشی از جریان‌های خاص، و محدود بودن فضای فکری در دانشگاه‌ها و رسانه‌ها، موجب فرسودگی و ناامیدی در میان نخبگان فرهنگی می‌شود.
تحقق نقش واقعی نخبگان فرهنگی مستلزم فراهم‌سازی بسترهای مستقل برای اندیشه و خلاقیت فرهنگی است؛ هر جامعه‌ای که به نخبگان فرهنگی خود میدان داده است، مسیر توسعه‌ی سیاسی و اجتماعی آن نیز هموارتر شده است. توجه به نخبگان فرهنگی نه‌تنها یک ضرورت، بلکه پیش‌شرطی برای اصلاح و توسعه‌ی پایدار به شمار می‌آید.
نظرتان را درباره این مطلب بنویسید !
ارسال دیدگاه