غبار تخریب بر تن خانه های تاریخی اهواز!

خانه های تاریخی ، ملموس‌ترین و دیرینه‌ترین میراث انسانی است، جهانی که هر کس برای خود می‌ساخت ، تا نسبتش را با جهان پیرامونی ، مشخص کند .

 

برای کشف این جهان ، باید از دروازه اش بگذریم ، کُلونِ  درب یک خانه تاریخی را بزنیم و چهره‌ی دیروزمان را ملاقات کنیم .خانه‌ها و بنا‌های قدیمی که در دلش سال‌ها خاطره نقش بسته است.

 

در کوچه پس کوچه های بافت تاریخی اهواز ، به دنبال هویت یک شهر بودم ، از خیابان طالقانی تا چهارراه زند ، از خانه نقیشینه، خانه قزلباش، خانه سبزه زاری گرفته تا خانه فتحی ، خانه هویزی و خانه نفیسی ، بیشتر این خانه‌ها دوطبقه هستند  بنا‌هایی باشکوه با نمای آجری زیبا . 

 

اما هر جا که می رفتم با درهای بسته روبه رو می شدم .

 

خانه ها‌ی تاریخی که یا انبار شده اند یا متروکه باقی مانده اند و هر روز ، به لحظه فروپاشی نزدیک تر می شوند .

 

سرنوشت بسیاری از خانه های تاریخی هم به بولدوزر گره خورده است  و شبانه با خاک یکسان می شوند ،  مانند سرای عجم ، که یک شبه تخریب شد .

 

هر روزی که می‌گذرد، این تکه‌های به جای مانده از گذشته را بیشتر از دست می‌دهیم ، مالکین آن‌ها رغبتی برای تبدیل شدن خانه‌ها به کاربری‌های فرهنگی ندارند واین سایبان‌های تاریخی که می‌توانند موتور محرک گردشگری شهر را به حرکت درآورند، چند صباحی دیگر فرو می‌ریزند .

 

بیش از ۲۰۰ خانه تاریخی اهواز برلبه تیز تخریب

 دبیر کارگروه تاریخ انجمن تاریانا اظهار داشت : از میان بیش از ۲۰۰ خانه تاریخی ، فقط خانه ماپار کاربری فرهنگی پیدا کرده است و از این تعداد، چه خانه‌های تاریخی ثبت شده که تعدادشان ۴۰ عدد است و چه آن‌ها که حتی ثبت ملی هم نشده اند، در معرض خطر تخریب اند.

 

اشکان زارعی در ادامه به سازمان‌هایی اشاره کرد که مثل ما قبول دارند، این خانه‌ها باید حفظ شوند، اما از نظر ایشان صِرف قبول داشتن این سازمان ها به تنهایی ، تضمینی برای تمدید حیات این خانه‌ها نیست .حفظ این خانه‌ها نیاز به همگرایی همه سازمان‌ها وارگان‌ها دارد نه فقط میراث فرهنگی .

 

تغییر کاربری خانه های قدیمی ، تجارتی دو سر بُرد
اشکان زارعی با بیان این که میراث فرهنگی و گردشگری ارتباطی تنگاتنگ با هم دارند  تصریح کرد  :توجه به خانه‌های تاریخی ، رونق گردشگری  را با خود به   همراه  می آورد  و این رونق گردشگری  با اشتغال و درآمد زایی و کار آفرینی که ایجاد می کند ، می تواند  واژه امنیت را تقویت ‌کند و درآمد‌های سرشار مادی و معنوی و نهایتا توسعه‌ی پایدار را به دنبال خواهد داشت .

 

احیا این خانه‌ها در شهری مثل اهواز که تهی از فضا‌های گردشگری است، به سرزندگی و شادابی شهر کمک می‌کند.

 

 وی همچنین تاکید کرد: خانه‌های تاریخی  اگر مرمت شوند و کاربری‌هایی مثل موزه ، خانه‌های بوم گردی یا رستوران و کافه پیدا کنند ، می‌توانند به برانگیختن حس غرور و افتخار نسبت به معماری اصیل و بومی گذشته و ایجاد هویت شهری ، کمک کنند.

 

خانه‌های تاریخی با تبدیل شدن به موزه های مردم شناسی می‌توانند بازتاب دهنده‌ی خرده فرهنگ‌های خوزستان باشند ، اقوامی با گویش های گوناگون ، پوشش‌های متنوع و خوراکی‌های محلی ، که احیای این خانه‌ها می‌تواند باعث برانگیختن آشتی مردم با گذشته تاریخی شان شود .

مرمت خانه‌های تاریخی می‌تواند این بنا‌ها را از حاشیه ایستای شهر به متن پویا و پرتحرک تبدیل کند.

 

هتل قو ، خانه تاریخی که تکرار نمی‌شود
این که چرا مالکان خصوصی رغبتی به تبدیل شدن ملکشان به کاربری های فرهنگی ندارند ، مرا وا داشت که به خانه تاریخی هتل قو بروم و باآقای معصومی صاحب این بنا صحبت کنم . 

 

آقای معصومی مالک این خانه می‌گوید: ساخت این خانه‌ی تاریخی ، به اواخر دوره قاجار بر می‌گردد ، در سال ۱۳۷۹ بود که این خانه با شماره ۳۳۵۴ در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسید .

 

مالک خانه هتل قو گفت :بعد از ثبت این بنا، ما مجبور به ترک خانه شدیم، خالی از سکنه شدن خانه، روند تخریبش را سریع‌تر کرد، در این مدت هم، میراث فرهنگی کار خاصی انجام نداده، فقط امسال اقدام به مرمت کرده آن هم به صورت جزئی، با منابع مالی محدود و قطره چکانی و در حد رفع خطر  ، مرمت صورت می‌گیرد.

آقای معصومی در ادامه از دلایل رغبت نداشتن مالکین خصوصی به ثبت ملکشان در فهرست آثار ملی گفت: با ثبت ملک در فهرست آثار ملی محدودیت زیادی برای مالک ایجاد می‌شود، اولین مورد، این که، کوچکترین تغییری در ملک نمی‌توان، ایجاد کرد .

 

از طرفی فرایند مرمت این آثار پیچیده است و هزینه‌های بسیار سنگینی را به مالک تحمیل می‌کند، در ازای این محدودیت ها، حمایت‌هایی که میراث فرهنگی انجام می‌دهد، کافی نیست، میراث فرهنگی آنطور که باید، نتوانسته این ذهنیت وانگیزه را برای احیا خانه‌های تاریخی در مالکین ایجاد کند . 

 

همین بنای هتل قو چند میلیارد هزینه‌ی مرمتش می‌شودکه تازه به نقطه صفر برسیم‌ و بخواهیم کسب و کاری را اینجا راه اندازی کنیم .

 

مرمت خانه های تاریخی  ، نیازمند  مطالبه عمومی

آقای معصومی با بیان این که منِ مالک، به تنهایی نمی‌توانم اینجا را به سرانجام برسانم ، گفت : به غیر از میراث فرهنگی ، مردم هم باید برای حفظ این بناها ، مطالبه گر باشند .

 

وی ضمن اشاره به باز شدن یک روزه درب هتل قو برای بازدید عموم، بیان کرد:هدفم از ترتیب دادن این مراسم که با استقبال خوبی هم  ، روبه رو شد، این بود که احیا و مرمت این سرا‌ها به یک مطالبه عمومی تبدیل شود.

وی همچنین افزود: باید برای مالکین این خانه‌ها مشوق‌هایی (مثل وام‌های کم بهره) در نظر گرفته شود تا انگیزه‌ای برای مالک ایجاد شده و قدمی در راستای مرمت و احیا اثر تاریخی برداشته شود، نه اینکه مالک به بن بست برسد و تصمیم بگیرد ملکش را بفروشد یا واگذار کند.

معصومی در ادامه یادآور شد : که طی ۲۰ سال گذشته حدودا هشت نفر از مدیران کل میراث فرهنگی عزل و نصب شدند ، ولی هیچکدام نتوانستند این انگیزه را در مالکین ایجاد کنند که بتوانند ، ملکشان را مرمت کنند و ارزش افزوده‌ای را در راستای میراث فرهنگی ایجاد کنند.

معصومی درپایان ازسازمان‌های دیگری مثل شهرداری و استانداری هم نام برد که اگر در این حوزه ورود نکنند و به جای جرقه‌های انفرادی، برنامه‌های سازمان یافته و زیربنایی انجام ندهند، افق روشنی برای احیا این خانه ها دیده نمی‌شود.