به گزارش بامداد زاگرس آنلاین:بهنوش بساک کاظمی داور جشنواره بین‌المللی قصه‌گویی کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان خوزستان در یادداشتی به نقد دو کتاب در حوزه کودکان پرداخته است .
«گرگ بزرگ و گرگ کوچک»
نویسنده: نَدین برون گُم، ترجمه: محبوبه عسگری.
این کتاب قصه‌ای نمادین و عاطفی درباره‌ی دوستی و پذیرش است. گرگ بزرگی تنها در جنگل زندگی می‌کند و همه چیز برای خودش است. یک روز گرگ کوچکی از راه می‌رسد و کنار او می‌نشیند. در ابتدا گرگ بزرگ از آمدن او خوشش نمی‌آید، چون حضور دیگری را تهدیدی برای تنهایی و استقلال خود می‌بیند. اما کم‌کم میان آن‌ها رابطه‌ای دوستانه و عاطفی شکل می‌گیرد. وقتی گرگ کوچک مدتی غیب می‌شود، گرگ بزرگ برای اولین‌بار تنهایی‌اش را به‌طور واقعی حس می‌کند و درمی‌یابد که به دوستی او نیاز دارد.
پیام اصلی: اهمیت هم‌نشینی، رفاقت، پذیرش دیگری و درک نیاز عاطفی به دوست داشتن و دوست داشته شدن.
«گرگ جوان»
نویسنده: محمود برآبادی
این کتاب اثری ایرانی است که بیشتر به جنبه‌های اخلاقی و تربیتی نگاه می‌کند. داستان درباره‌ی یک گرگ جوان است که تازه به سن تجربه‌اندوزی رسیده و می‌خواهد جای خود را در طبیعت پیدا کند. او در مسیر زندگی با موقعیت‌های مختلف روبه‌رو می‌شود:
آزمون‌هایی درباره‌ی شجاعت، تصمیم‌گیری میان راه درست و نادرست،
ارتباط با حیوانات دیگر و رعایت اصول بقا.
گرگ جوان یاد می‌گیرد که زندگی فقط به زور بازو نیست، بلکه عقل، اخلاق و انتخاب‌های درست هم اهمیت دارند.
پیام اصلی: تأکید بر تربیت اخلاقی، رشد شخصیتی نوجوانان و درک مسئولیت در برابر دیگران از جمله حیوانات و طبیعت.
تفاوت اصلی دو کتاب این است که کتاب ترجمه‌ای بیشتر روی احساسات و روابط عاطفی (تنهایی، نیاز به دوستی)تمرکز دارد، در حالی که کتاب ایرانی روی رشد اخلاقی و تربیتی نسل جوان (انتخاب، تجربه، مسئولیت) تأکید می‌کند.
نقد محتوایی کتاب گرگ بزرگ و گرگ کوچک
(اثر ندین برون گم، با تصویرگری الیور تالک و ترجمه محبوبه عسگری)
این کتاب ترجمه‌شده، فضایی شاعرانه و عاطفی دارد و بر رشد تدریجی دوستی میان گرگی بزرگ‌تر و گرگی کوچک‌تر تمرکز می‌کند. کودک در این داستان می‌آموزد که «اعتماد»و «همراهی» چگونه شکل می‌گیرد و چگونه موجودی که ابتدا بیگانه است، به بخشی از زندگی روزمره بدل می‌شود.
نقاط قوت محتوایی:
برجسته‌سازی مفهوم همزیستی و پذیرش دیگری.
تصویرگری نرم و لطیف که حیوانات را به شکلی انسانی‌گونه اما نه ترسناک بازنمایی می‌کند.
تقویت مفهوم صبوری و پرورش آرام یک رابطه.
از نگاه حفاظت از حیوانات:
هرچند محور داستان، دوستی میان حیوانات است، اما گرگ در اینجا بیشتر نمادین و انسانی‌شده است. کودک شاید کمتر با واقعیت‌های زیستی گرگ در طبیعت آشنا شود. با این حال، پیام ضمنی آن، یعنی پذیرش دیگری و ارزش دوستی، می‌تواند به شکل غیرمستقیم زمینه‌ی احترام به حیوانات و دیگر موجودات را در ذهن کودک ایجاد کند.
نقد محتوایی کتاب گرگ جوان
(اثر محمود برآبادی با تصویرگری فرزانه نصیری)
این کتاب یک اثر ایرانی است و در قیاس با کتاب اول، گرگ در آن چهره‌ای واقعی‌تر و نزدیک‌تر به حیوانات جنگل دارد. روایت اثر، نگاه بومی‌تری دارد و با فرهنگ و ادبیات ایرانی در هم تنیده است.
نقاط قوت محتوایی:
توجه به زیست طبیعی گرگ به‌عنوان یک حیوان واقعی، نه صرفاً نمادین.
تلاش برای پیوند زدن قصه با دغدغه‌های اخلاقی و زیست‌محیطی.
ایجاد نوعی هویت محلی و بومی در ادبیات کودک، بر خلاف بسیاری از آثار ترجمه.
از نگاه حفاظت از حیوانات:
کتاب گرگ جوان فرصتی است تا کودکان نه تنها گرگ را به‌عنوان شخصیت قصه ببینند، بلکه بفهمند حیوانات نیز نیازمند زندگی در محیط امن هستند. اگر در روایت تأکید شود که گرگ‌ها به دلیل تخریب زیستگاه یا شکار نابود می‌شوند، اثر می‌تواند به یک متن آموزشی درباره‌ی محیط‌زیست تبدیل شود.
مقایسه و جمع‌بندی:
گرگ بزرگ و گرگ کوچک بیشتر بر مفاهیم انسانیِ دوستی و همدلی تمرکز دارد و حیوان بودن گرگ در آن بیشتر یک استعاره است.
گرگ جوان اما می‌تواند به کودک این پیام را بدهد که حیوانات در طبیعت نیز حق زندگی و بقا دارند و این ما هستیم که باید زیست‌بومشان را محترم بشماریم.
- از نگاه من به‌عنوان مربی کودک و قصه‌گو با سه دهه تجربه، هر دو کتاب ارزشمندند، اما اگر بخواهیم نسل امروز را با محیط‌زیست آشتی بدهیم، نیاز است که آثار ایرانی مانند «گرگ جوان» پررنگ‌تر به مسئله‌ی «حفاظت از حیوانات» بپردازند و ترجمه‌ها هم در کنار وجه زیبایی‌شناسی، توضیحی برای کودکان درباره‌ی واقعیت زیست حیوانات ارائه کنند.
مقایسه تحلیلی دو کتاب از منظر حفاظت حیوانات و طبیعت
گرگ بزرگ و گرگ کوچک (اثر نَدین برون‌گُم – ترجمه محبوبه عسگری)
نگاه به حیوانات:
حیوانات در این کتاب بیشتر نقش نمادین دارند. گرگ بزرگ و گرگ کوچک به جای یک موجود خطرناک یا صرفاً غریزی، به‌عنوان موجوداتی عاطفی، تنها، نیازمند
هم‌نشینی و دوستی معرفی می‌شوند.
این نگاه باعث می‌شود کودکان حیوانات را نه دشمن انسان، بلکه همدمی با احساسات شبیه به خودشان ببینند.
طبیعت و محیط زیست:
داستان در بستر جنگل روایت می‌شود؛ جنگلی که سادگی و آرامشش جایی برای رشد رابطه و تجربه عاطفی است.
طبیعت در اینجا بستر آرامش و همزیستی است، نه مکانی برای بقا و رقابت.
پیام حفاظتی:
پیام اصلی کتاب، غیرمستقیم به حفاظت از حیوانات و طبیعت برمی‌گردد؛ زیرا وقتی کودک به حیوانات به‌عنوان موجودات بااحساس نگاه کند، احترام به آن‌ها و محیط زندگی‌شان را جدی‌تر می‌گیرد.
تقویت عاطفه نسبت به حیوانات زمینه‌ساز مسئولیت‌پذیری در آینده می‌شود.
گرگ جوان (اثر محمود برآبادی)
نگاه به حیوانات:
در این کتاب گرگ جوان موجودی است که در دنیای واقعی و طبیعی خود با چالش‌های بقا روبه‌رو می‌شود.
حیوانات دیگر هم در نقش هم‌زیستان یا رقیبان حضور دارند و همین باعث می‌شود کودک با چرخه واقعی طبیعت آشنا شود.
طبیعت و محیط زیست:
طبیعت در این داستان نه فقط بستر آرامش، بلکه میدان تجربه، خطر، انتخاب و یادگیری است.
کودک درمی‌یابد که طبیعت قوانین خودش را دارد و باید با احترام و شناخت با آن زندگی کرد.
پیام حفاظتی:
پیام این کتاب بیشتر آموزشی و اخلاقی است. به نوجوانان یاد می‌دهد که حیوانات هم حق زندگی دارند و بقای آن‌ها وابسته به انتخاب‌های درست و رعایت قوانین طبیعی است.
تأکید آن بر مسئولیت‌پذیری انسان در برابر حیوانات و طبیعت است؛ به‌ویژه برای بچه‌هایی که در فضای شهری کمتر با چرخه طبیعت آشنا هستند.
جمع‌بندی تحلیلی
گرگ بزرگ و گرگ کوچک بیشتر بر بعد عاطفی حیوانات و ارزش دوستی با آن‌ها تکیه دارد. این نگاه، کودکان خردسال را به سمت محبت به حیوانات و همزیستی مسالمت‌آمیز سوق می‌دهد.
گرگ جوان بر بعد اخلاقی و مسئولیت‌پذیری در طبیعت تمرکز دارد. این اثر مناسب‌تر برای نوجوانان است که درک بیشتری از چرخه زندگی، بقا و نقش انسان در حفاظت از محیط زیست دارند.
هر دو کتاب در کنار هم می‌توانند یک آموزش کامل بدهند:
اول کودک با گرگ بزرگ و گرگ کوچک یاد می‌گیرد حیوانات هم احساس دارند.
بعد با گرگ جوان متوجه می‌شود که برای حفاظت از آن‌ها باید قوانین طبیعت را رعایت کند و در برابر محیط زیست مسئول باشد.
پیشنهاد می‌دهم در کارگاه قصه‌گویی که برای مربیان با محوریت بعد عاطفی طراحی می شود، چون بسیاری از مربیان گاهی درگیر تکنیک و فن بیان می‌شوند و از عنصر قلبی و ارتباط احساسی با کودک غافل می‌مانند. برای این کار می‌شود مراحل زیر را پیش‌بینی کرد:
شروع با تجربه شخصی:
از مربیان بخواهیم هرکدام خاطره‌ای از کودکی خود یا لحظه‌ای عاطفی شاد، غمگین یا الهام‌بخش را تعریف کنند.
این کار به آن‌ها نشان می‌دهد که قصه، وقتی از دل بیاید، مستقیم‌تر به دل می‌نشیند.
تحلیل قصه‌های عاطفی:
انتخاب چند قصه مثلاً "گرگ کوچک و گرگ بزرگ" یا "گرگ جوان" که بار عاطفی دارند.
بررسی اینکه کدام عناصر داستان باعث می‌شوند مخاطب با قهرمان همدلی کند:
لحن قصه‌گو
مکث‌ها و ریتم
جزئیات احساسی مثلاً نگاه، ترس، شادی، اشک
مقایسه روایت خشک و روایتی که همراه با احساس بیان می‌شود.
تمرین بیان عاطفی:
تمرین لحن‌های مختلف: گفتن یک جمله ساده با احساس ترس، شادی، دلسوزی و شگفتی.
کار عملی: هر مربی بخشی از یک قصه را با تغییر لحن و بیان بخواند تا تجربه کند که بار عاطفی چطور پیام قصه را منتقل می‌کند.
همدلی با شخصیت‌ها:
مربیان در قالب کار گروهی خود را جای شخصیت‌های قصه بگذارند مثلاً گرگ کوچک، مادرش یا حیوان دیگری.
از زبان شخصیت‌ها احساساتشان را بیان کنند. این تمرین قدرت همدلی و درک احساسی را بالا می‌برد.
پیوند با موضوعات انسانی و حیوانی:
با اشاره به قصه‌هایی مثل همین دو کتاب، نشان دهیم که قصه فقط برای سرگرمی نیست؛ بلکه می‌تواند ارزش‌هایی مثل دوستی، دلسوزی و حفاظت از حیوانات را هم منتقل کند.
مربیان بیاموزند که چگونه می‌توانند با برجسته کردن احساسات شخصیت‌های حیوانی، در ذهن کودک احترام به طبیعت و موجودات زنده را نهادینه کنند.
خروجی کارگاه
هر مربی یک قصه کوتاه بنویسد یا انتخاب کند و آن را به‌گونه‌ای بازگو کند که بار عاطفی قصه کاملاً به شنونده منتقل شود.
گروه، بازخورد دهد که چه جاهایی تأثیرگذار بوده و چه جاهایی می‌توانست قوی‌تر اجرا شود.
مربیان در پایان کارگاه درمی‌یابند که قصه‌گویی فقط روایت کلمات نیست، بلکه انتقال احساس، همدلی و ارتباط قلبی با کودک است. این بعد عاطفی است که قصه را به یادماندنی و آموزنده می‌کند.
نظرتان را درباره این مطلب بنویسید !
ارسال دیدگاه