بازخوانی پرونده متروپل آبادان

به گزارش بامداد زاگرس آنلاین :حوادث طبیعی و سوانحی که عامل پیدایش آن انسان ها هستند، در همه جوامع بشری وجود داشته است. با همه سختی ها و بحران هایی که حوادث و سوانح برای انسان ایجاد کرده ، عامل پیشرفت و بهبود شرایط زندگی هم بوده اند. در کشور ما هم اگرچه بنظر می آید این حوادث از حد انتظار بیشتر بوده، ولی این پرسش اساسی مطرح است که وقوع این حوادث چقدر مایه عبرت و اصلاح امور بوده است؟ آیا پس از فروکش کردن هیجانات اجتماعی و توفان خبرها و حاشیه ها در روزهای ابتدایی، موجب شده که بررسی و کنکاش و علت یابی و اصلاح امور توسط کارشناسان و متخصصان صورت گیرد؟

آیا جایی که قوانین و مقررات باید تکمیل و یا اصلاح شوند، قانون گزاران اقدامی انجام داده اند؟ آیا مدیران فنی از تجربه رخدادها و حوادث، سامانه های خود را ارتقاء می دهند و نقاط ضعف را برطرف کرده اند؟ آیا پیش بینی های ضروری برای جلوگیری از وقوع سوانح به عمل آورده اند؟

همه این پرسش ها، لزوم بازخوانی دقیق پرونده های سوانح و حوادث را برای کارشناسان و مدیران پس از بحران ضروری می سازد تا میزان تقصیر و یا قصورهای عامل انسانی را کاهش داده به اصلاح روندها کمک نمایند.

حادثه فرو ریختن  عمارت متروپل آبادان از جمله این نوع حوادث است. هم اینک غبار این حادثه فرو نشسته است، فضا تا حدودی در سطح اجتماع آرام شده است. دستگاه های کارشناسی و بازرسی و قضایی پرونده این حادثه را چگونه خواهند بست؟ تا دیگر شاهد چنین حوادث قابل پیش بینی نباشیم؟ معروف است که عاقل از یک سوراخ، دوبار گزیده نمی شود. ولی آیا مسئولین از این تجربه سخت و دردناک درس عبرت گرفته یا در چنبره توالی و تواتر سایر حوادث گرفتار می شوند؟

ما با این امید که بار دیگر شاهد چنین حادثه ای در کشور نشویم به بازخوانی پرونده عمارت متروپل آبادان پرداخته ایم و در آینده باز هم به سراغ مسئولین و مردم خواهیم رفت تا از اقدامات آنها در اصلاح روندها و روش ها برای جلوگیری از بروز حوادث اطمینان خاطر حاصل کنیم.

* خرداد پر حادثه؛ این بار آبادان

خرداد پرحادثه، این بار حادثه ای جانگداز را به نام آبادان رقم زد، داغ هایی بر دل نشست و آبادانی ها را در اندوهی به ارتفاع متروپل فرود برد.

ساعت ۱۲ و ۳۰ دقیقه ظهر دوم خرداد سال ۱۴۰۱ ناگهان ساختمان ده طبقه متروپل فروریخت و امید و زندگی ده ها جوان دختر، پسر، مادر و پدر خانواده هایی را با خود مدفون کرد .

در پی این حادثه 37 نفر زخمی شدند و با توجه به ادامه روند آوار برداری هنوز تعداد کلی جانباختگان مشخص نیست و تاکنون سخن از 44 کشته است.

در خیابان های نزدیک آوار صدای ناله ها و اعتراض خانواده های جانباختگان، تجهیزات آواربرداری و صدای امدادگران در هم می پیچید.

بازار امیری دیگر رونق ندارد، غبار غم بر چهره مردم آبادان نشسته و نای کار کردن ندارند.

تعداد زیادی از نیروهای مردمی برای کمک آمدند. ایست های امنیتی برای عدم ازدحام در منطقه ایجاد شد.

اینترنت بسیار ضعیف یا قطع و کار تبادل اطلاعات برای خبرنگاران سخت شد. بعد از چند روز بدلیل طولانی شدن امداد و نجات و گرمای شدید هوا بوی خون و تعفن پیکرهای زیر آوار مانده در هم آمیخت، صدای اعتراض شهروندان به گوش می‌رسید، دیدن چهره شکسته اعضای خانواده هایی که داغ سنگین از دست دادن عزیزانشان راهی برای مصاحبه با آنها نمی گذاشت، دیگر فکر سازنده و کیفیت پایین ساختمان را فراموش کرده و فقط می خواستند هر چه زودتر پیکر عزیزانشان را در آغوش بکشند.

پدر رامین و شیرین تن و بدنش می لرزید و می گفت جسم عروسم مریم هنوز زیر آوار است، حرفی برای گفتن نداریم، شما چه میتوانید برای ما انجام دهید وقتی اجساد عزیزانمان زیر آوار است. خانم دیگری که برادرش در زیر آوار مانده از گریه های بسیار مژه هایش شوره زده بود و نایی به بدن نداشت. گردو غبار آواربرداری بر سر و روی همه نشسته بود، خانواده ها با یکدیگر از آخرین مکالمه ها و مراوداتشان با عزیزان شان قبل از اتفاق صحبت میکردند و گریه میکردند.

در آواربرداری پدری که فرزندپسرش را در آغوش گرفته و مشخص است در ساعت اولیه زنده بوده اند اما به علت کمبود اکسیژن و عدم دسترسی بموقع مانند عده ای دیگر از دنیا رفته بودند.

آنها و دهها نفر فدای تخلف و فساد و زد و بند و زیاده خواهی افراد سودجو شدند.

هر کدام از قربانیان  ماجراهایی دارند و تبعات این حادثه ناگوار بعد از مدتی بیشتر رخ می نماید.          

حسین عبدالباقی ، متولد 1360 ، مدیر عامل و رئیس هیات مدیره  هلدینگ عبدالباقی و فردی متنفذ در استان خوزستان بود.
هولدینگ عبدالباقی دارای پروژه های مختلفی در عرصه ساخت و ساز ساختمان های مسکونی بوده و همچنین مراکز رفاهی اداری و تجاری، انبوه سازی، مراکز درمانی و شهرسازی را انجام میدهد این شرکت از سال 1371 توسط حسین عبدالباقی توسعه یافت و وارد عرصه مدیریت کارگاه ها و مغازه های تولید و توزیع آجیل و خشکبار شد و رستوران های زنجیره ای تأسیس کرد و هلدینگ عبدالباقی تشکیل شد.

---

* مدیریت در بحران!

* از روز اول نیروهای متخصص از اهواز وآبادان حضور داشتند ولی پیش از همه، مردم بودند که همیشه پیشگام اند. سپس نیروهای امدادی از سایر نقاط کشور به محل حادثه اعزام شدند و به صورت شیفتی کار آواربرداری را انجام می دادند.

سردرگمی و عدم ناهماهنگی در بین نیروها و ازدحام باعث کندی روند آواربرداری است. بیشتر خبرها ضدو نقیض و از منابع مختلف و غیرموثق اند. اطلاع‌رسانی منسجم نیست، و محل مشخص و مسئول واحدی هم وجود ندارد تا خبرهای موثق توسط خبرنگاران به خوبی انعکاس یابد و بازار شایعات داغ نشود. مردم هم به خبرهای رسمی اعتماد کافی ندارند.

---

بر طبق گفته کارشناسان از روز اول سازه بسیار ناپایدار بود. بعد از چند روز کارشناسی، گفتند که ۱۱ طبقه به حالت کیک روی یک طبقه ریزش کرده‌اند. اختلاف نظر میان کارشناسان هلال احمر، ایمنی و آتش نشانی در دو سه روز اول کار را سخت تر کرده، کارشناسان می‌گفتند بزرگترین مانعِ جلوی کارمان، موانع انسانی است و مردم باید کنار بروند تا کارمان را اصولی انجام دهیم. در مقابل مردم به کند بودنِ پیشرفت در آواربرداری از سوی کارشناسان اعتراض دارند و ابراز نارضایتی می‌کنند. با این حال بسیاری از ناظران بر این باور بودند که لازم است سازمان و ارگان‌های رسمی در تصمیم‌گیری هایشان حتماً مسائل اجتماعی مربوط به نواحی مختلف را در نظر بگیرند و در این مورد خاص مشارکت مردم را در کنار خود داشته باشند و درخواست کمک های مردمی هدایت شده باشد.

تیرآهن های چشبیده به قطعه های بتن و نخاله های ساختمانی و حجم زیاد میلگردهای استفاده شده در ساختمان کار نیروهای امدادی را سخت کرده بود. باید همه این ها را به تکه هایی برش می دادند تا لودرها آوار را بردارند. دوخانه تخریب شدند تا کار آواربرداری تسهیل شود.

چند روز اول ماشین آلات کوچک به دلیل باریک بودن کوچه ضلع شرقی ساختمان و خطر ریزش، کار آواربرداری را انجام می دادند و تجهیزات سنگین امکان ورود نداشتند.

 سازه باقیمانده بشدت ناپایدار و خطر ریزش مجدد وجود دارد، از روز دوم تا شعاع ۱۵۰ متر تمامی ساکنان و کسبه منطقه نسبت به ترک محل اقدام کردند و بعد از هماهنگی از سوی فرمانداری آبادان شرایط اسکان موقت برای آنان ایجاد شد. تعدادی از خانه های اطراف از ساکنین خریداری شده بود تا در صورت ریزش ساختمان خسارات مالی و جانی برای اهالی ایجاد نشود. تعدادی از خانه ها نیز جهت تسهیل آواربرداری تخریب شد. بعضی خانه های تخلیه شده و مساجد و حسینیه های اطراف در اختیار نیروهای امدادی و امنیتی قرار گرفت.

با توجه به تخلیه تعداد زیادی از اماکن محیط پیرامونی محل حادثه شرایط برای سارقین فراهم شده، نیروی انتظامی در منطقه حضور فعال دارند و عده ای از سارقان را دستگیر کرده و امنیت نسبی را برقرار کردند.

شش تونل برای دسترسی به اجساد ایجاد شد، پیکرهایی پیدا شدند، ولی گاهی به دلیل عدم دسترسی ایمن و بوی تعفن اجساد تکه تکه شده در طبقه منفی که پر از آب شده بود خروج آنها را از زیر آوار مشکل کرده است.

مشارکت مردم عادی و گروههای جهادی و بسیجی در این سانحه بسیار چشمگیر است. از کودکان تا جوانان و افراد میان‌سال از همان ابتدا پای کار آمدند، مردم آبادان که آبادی شهرشان را ندیده بودند با داغ بر دل نشسته متروپل برای کمک به اعضای تیم‌های عملیات آواربرداری در ویرانه‌های متروپل حاضر شدند؛  نوشیدنی گرم ، آب‌میوه طبیعی و آب خنک، از غذای گرم تا ساندویچ‌های سرد، از قهوه عربی تا نان گرم و تازه، از بستنی گرفته تا عرقیات خنک و موکب‌ها همه و همه مشغول کار هستند.

با اعلام معاون استاندار و فرماندار ویژه آبادان، ستاد پیگیری و رسیدگی امور حقوقی و قضایی حادثه متروپل با همکاری دادستان استان و منطقه آزاد اروند راه‌اندازی شد که افراد بتوانند با مراجعه به این محل اطلاعات و آمار خود را به گروه‌های مستقر ارائه و راهنمایی قضایی و اداری مربوطه را دریافت کنند.

طبق اعلام هیئت دولت ۷۰ میلیارد تومان اعتبار برای پوشش بخشی از هزینه‌های این حادثه در نظر گرفته شد.

اینکه چطور نمی‌توان تعداد کارگران فعال در هلدینگ عبدالباقی را که یک شرکت خصوصی پیمانکاری است از طریق نهادهای ذیربط اعلام کرد تا به آمار صحیح کارگران مفقودی این برج رسید، یکی دیگر از ابهامات ماجراست .

طبق اعلام دادستان خوزستان دستورات قضائی برای تخریب باقی مانده ساختمان و با اخذ نظر کارشناسان ذی‌ربط از جمله سازمان نظام مهندسی، راه، مسکن، و شهرداری صادر شده است.

از یک طرف بی تدبیری و ضعف در نظارت‌ بر ساخت و سازها  و از طرف دیگر فساد و روابط ناسالم پشت پرده که سبب چنین فاجعه ای شد و پس از حادثه نیز فقدان مدیریت کارآمد بحران و ناهماهنگی ها جهت آواربرداری اصولی و حضور نیروهای غیر متخصص در محل از عواملی است که اگر مدیریت واحد و متخصصی وجود داشت امدادرسانی و روند آواربرداری با خطر کمتر و روال منسجم تری پیش می رفت.

* برخورد با عاملان حادثه؟

روز اول که شهردار آبادان برای بازدید از محل حادثه می آید مورد هجوم مردم حاضر در صحنه قرار می گیرد و مجبور به بازگشت! که بعدا اعلام شد او بازداشت شده است.

مسئولان می گویند تاکنون ۱۳ نفر بعنوان متهم در این حادثه دستگیر و مورد بازجویی قرار گرفتند، خبرهای ضد و نقیض از بازدشت حسین عبدالباقی به گوش می رسد، که بعدا تکذیب شد و اعلام شد که او هم جزو کشته شدگان است، ولی به راحتی مورد قبول افکار عمومی قرار نمی گیرد.

صادق خلیلیان استاندار خوزستان که از شب اول در آبادان و محل حادثه مستقر شده است و خود شخصا مدیریت را به عهده گرفته است می گوید:

تمامی حساب‌های مالی مالک ساختمان متروپل مسدود شده تا برای پرداخت به خسارت دیدگان تعیین تکلیف شود.

استاندار خوزستان تاکید کرد: ۲۰ تا ۳۰ درصد ساختمان متروپل توسط افراد خریداری شده که باید مورد تعیین تکلیف قرار بگیرند.

او اطمینان داد تمامی اموال و املاک، مالک ساختمان متروپل در اختیار دادستان قرار گرفته تا پس از بررسی میزان خسارات به زیان دیدگان داده شود و منازل و مغازه هایی اطراف این ساختمان که دچار خسارت شدند نیز مورد جبران خسارت قرار خواهند گرفت و همه حق و حقوق کارگرانی که در این پروژه و سایر پروژه‌های مالک ساختمان متروپل مشغول به کار بودند از محل حساب و اموال وی پرداخت خواهد شد.

استاندار خوزستان اعلام می کند هم اکنون ۱۳ نفر از کسانی که بعنوان متهم در این حادثه معرفی شده اند دستگیر و مورد بازجویی قرار دارند که در میان آنها سه شهردار، شهردار منطقه یک آبادان، ناظران ساختمان و نفراتی از نظام مهندسی جزو دستگیرشدگان هستند.

وی تصریح کرد‌: همچنین برخی مقامات استان خوزستان که بین سال های ۹۵ تا نیمه اول ۱۴۰۰ در این پرونده نقش داشتند و حتی در افتتاحیه ساختمان حضور داشتند مورد تحقیق قرار گرفتند.

خلیلیان در پایان گفت: برای جلوگیری از فاجعه دیگر تمامی ساختمان‌هایی که توسط هلدینگ عبدالباقی در استان خوزستان ساخته شده مورد بررسی قرار خواهند گرفت.

در گزارشات و اخبار غیر رسمی سخن از نقش مدیریت قبلی منطقه آزاد اروند و هیئت مدیره در بروز این حادثه است، که باید منتظر رسیدگی قضایی به این اتهامات بود.

بعد از ریزش ساختمان متروپل آبادان، دادستان ویژه آبادان دستور بازداشت عبدالباقی مالک برج و ده نفر از متخلفان و مسببان حادثه ( سه شهردار، شهردار منطقه یک آبادان، ناظران ساختمان و نفراتی از نظام مهندسی) را صادر کرد.

روز سوم خرداد هویت جسد حسین عبدالباقی متهم اصلی، مالک و پیمانکار ساختمان متروپل آبادان توسط دادستان عمومی و انقلاب استان خوزستان تایید شد. شایعات و بی اعتمادی به خبر کشته شدن حسین عبدالباقی یک گرفتاری خبری برای اطلاع رسانی مدیریت بحران ایجاد کرد. انگشت نگاری از جسد، آزمایشات DNA و ژنتیک تا حدودی تعیین تکلیف کرد ولی واکاوی علل بی اعتمادی به اخبار رسمی و توجه مردم به اخبار غیر موثق و خارج از مرزها از مواردی است که باید در آینده بفکر حل آن بود.

*بازدیدها از متروپل آغاز می شود

مردم اولین بازدیدکننده های همه حوادث هستند و البته بیشتر آنها با قصد کمک و نجات وارد می شوند. بعد از مردم ماموران آتش نشانی، هلال احمر و سایر نیروهای امدادی به میدان می آیند. خبرنگاران و عکاسان خوزستانی که انصافا در حوادث مختلف مسئولانه عمل کردند. مسئولان محلی و استانی مهمانان بعدی هستند و پس از آن معاون اول رئیس جمهوری و بعد از او حجت الاسلام رئیسی بصورت سرزده خود را به محل حادثه ی رسانند. مقامات قضایی و امنیتی و انتظامی همه بازدید می کنند و در حد مقدورات برای سرعت بخشیدن به کار امداد و نجات تلاش می کنند، دستوراتی می دهند، امکانات خود را به صحنه می آورند، مجروحان و خانواده های قربانیان عیادت و مورد همدردی قرار می گیرند.

رهبر انقلاب پیام تسلیت می دهند و همدردی می کنند و فضا تا حدودی آرامتر می شود، تا آن زمان مردم آبادان که تصور می کردند مورد توجه نیستند. تا حدودی تسکین پیدا می کنند.

* پرسش ها و ابهامات؟!

فرو ریختن برج " متروپل " در آبادان پرسش های مهمی را در افکار عمومی پدید آورد که چه فرد و یا افرادی در ساخت و ساز این برج مشکل دار و تجاوز به حقوق شهروندان مسئول است ؟

به ویژه آن که متخصصان پیشتر درباره خطر ریزش این برج هشدارهایی داده بودند ولی برج ساخته شد و این فاجعه بزرگ رقم خورد.

عبدالباقی ارتباطات متعددی با مسوولان استانی داشته، نام ها و اسامی متعددی مطرح شده است که قضاوت را به عهده دادگاه می گذاریم و از گمانه زنی می پرهیزیم.عبدالباقی برای کلنگ زنی و افتتاح پروژه های شخصی اش مسوولان رده بالای استانی را هم دعوت می کرد و آنها هم حضور پیدا می کردند! مثلاً برای افتتاح فاز اول همین برج "متروپل" شخص استاندار وقت نیز آمده بود. او حتی با ساختن کلانتری برای نیروی انتظامی توانست خود را به عنوان " خیّر امنیت ساز " معرفی کند و لوح تقدیر هم بگیرد.

درست در روزهایی که برج متروپل با آن وضعیت نابسامان و غیر اصولی ساخته می شد و معدودی از مهندسان و خبرنگاران نسبت به ریزش آن هشدار می دادند، عبدالباقی از سوی وزارت صنعت، معدن و تجارت دولت قبل به عنوان  چهره ماندگار صنعت ساختمان  معرفی شد و لوح تقدیر گرفت! در  اجلاس مدیران پیشرو  در دی ماه 1400 نیز عنوان مدیر منتخب به وی تعلق گرفت.

طبق آنچه در سایت این هلدینگ آمده،  برج های دو قلوی متروپل (شماره2) ، برج مسکونی پرستیژ ، برجهای مسکونی پریمو ، مجتمع تفریحی باکس پارک و مجتمع تجاری مهرگان پروژه های در دست احداث هستند و  مجتمع تجاری و پارکینگ طبقاتی الماس جنوب، مجتمع تجاری الماس اروند ، شهرک خودرویی آبادان، مجتمع اداری وزرا ، بازار سنتی فیدوس ، مجتمع مسکونی والا و مجتمع مسکونی مینیاتور نیز قبلاً احداث و تحویل شده اند.

حال این پرسش جای بررسی و پاسخ دارد که آیا اصول ساختمان سازی درباره پروژه های ساخته شده یا در دست ساخت این هولدینگ رعایت شده است یا خطر تکرار حادثه متروپل برای آنها نیز وجود دارد؟

پاسخ به این پرسش ها نیاز به بررسی و پذیرش مسئولیت از آن از سوی مسئولان رسیدگی به پرونده هولدینگ عبدالباقی دارد.

پرسش ها و ابهامات دیگر که باید در وقت مقتضی در حضور قاضی بررسی شود این است که با وجود قوانین و مقررات روشن در زمینه ساخت و سازها، استانداردهای فنی و مهندسی در ساخت و ساز اعم از کاربرد مصالح بی‌کیفیت‌، رعایت نشده است؟ غیر مقاوم و غیراستاندارد، نبود نظارت در جریان احداث ساختمان ها، یک پروسه ادامه دار است، نه یک بازدید چندساعته در پایان کار، پس چگونه روال قانونی در صدور مجوز و پروانه ساخت به ایجاد سازه های غیر استاندارد، با کمترین عمر مفید و غیر ایمن منجر شده است؟ ضعف ها و فقدان کارشناسی در کجاها صورت گرفته است؟ مردم از اینکه همه تقصیرها بر سر عبدالباقی کشته شده آوار شود، خشنود نخواهند شد، آنها دست های پشت پرده و مقصران دیگر را می خواهند به پای میز محاکمه بکشند تا عدالتی کامل را شاهد باشند.

ساختمان متروپل آبادان نمونه ای از مواردی است که روال قانونی برای صدور مجوز پروانه بهره‌برداری در آن طی نشده است به گفته رئیس سازمان نظام مهندسی ساختمان استان خوزستان، «ایراداتی از جمله عدم رعایت پوشش میلگرد، تغییر شکل بعضی از تیرها و کمانش برخی ستونهای پروژه متروپل را به شهرداری گوشزد کردیم و یک ماه قبل دستور توقف دادیم که ترتیب اثر داده نشد.» ولی نحوه صدور مجوز ساخت و ساز، عدم صدور پروانه بهره‌برداری و یا بی توجهی به اخطاریه‌های سازمان نظام مهندسی خوزستان همچنان در هاله‌ای از ابهام است.

طبق ماده 65 قانون احکام دائمی برنامه های توسعه کشور، مدیران سازمانهای منطقه آزاد به نمایندگی از طرف دولت، بالاترین مقام منطقه محسوب میشوند و کلیه وظایف، اختیارات و مسئولیت‌های دستگاههای اجرائی دولتی مستقر در این مناطق به استثنای نهادهای دفاعی و امنیتی به عهده آنهاست. از این رو نقش و سهم منطقه آزاد و هیئت مدیره این منطقه که اتفاقا برخی از آنها از مقامات فعلی دولت جدید هستند، باید تعیین شود.

مدیرعامل منطقه آزاد اروند می گوید قانون مناطق‌آزاد را به‌عنوان حاکم دانسته اما دستگاه‌های اجرایی از قانون حاکمیت مناطق‌آزاد تا به امروز تبعیت نکرده‌اند، تمام اتفاقاتی که در رابطه با این ساختمان(متروپل) افتاده همچون مجوزها، نظارت‌ها و حتی گزارش‌هایی که به دستگاه‌های مختلف داده‌اند هیچکدام به منطقه آزاد اروند ارجاع نشده و حتی رونوشتی تحویل نشده است.

وی همچنین واگذاری زمین از سوی این سازمان برای ساخت برج متروپل به هولدینگ عبدالباقی را تخلف دانسته و از شکایت سازمان علیه آن خبر داده ولی هنوز میزان نقش‌آفرینی منطقه آزاد اروند در بروز این فاجعه اعلام نشده است.

همه این پرسش ها و ابهامات لزوم برگزاری هر چه سریعتر دادگاهی عادل با حضور کارشناسان و قضات شریف و دقیق را می طلبد که مردم امیدوارند بزودی شاهد باشند.

• مینا رامی-  رویداد امروز